[CPP] Bài viết tổng hợp các thông tin về cây Bọ mẩy: Bọ mẩy là gì? Công dụng của Bọ mẩy? Một số loại thuốc có chứa Bọ mẩy và các đơn thuốc/bài thuốc hay từ cây Bọ mẩy? Và một số thông tin chính về cây Bọ mẩy: tên gọi, mô tả, đặc điểm, phân bố, thu hái, chế biến, bảo quản, thành phần hóa học, tác dụng dược lý, công dụng và liều dùng, hình ảnh cây Bọ mẩy, cây Bọ mẩy chữa bệnh gì?…
Bọ mẩy là gì?
Bọ mẩy còn gọi là đại thanh, đắng cay, bọ nẹt, đắng cảy, đắng đốm (danh pháp hai phần: Clerodendrum cyrtophyllum) là một loài thực vật có hoa trong họ Hoa môi. Loài này được Turcz. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1863.
Công dụng, chủ trị của bọ mẩy
Công dụng: Chữa suy nhược, tê thấp, ban, sởi, lị (Lá sắc uống). Ghẻ (Lá nấu tắm). Còn chữa trẻ em bị bại liệt, phụ nữ bị rong kinh, băng huyết, viêm não B.
Một số bài thuốc hay từ bọ mẩy và một số loại thuốc có chứa bọ mẩy
Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Bọ mẩy
- Bệnh ôn nhiệt, sốt nóng mùa hè, chứng thực nhiệt, sốt cao, nhức đầu, tâm phiền khát nước:
Dùng 12-20g lá Bọ mẩy tươi nấu nước,hoà với đường cho uống. - Trẻ em sốt bại liệt, sốt viêm não, sốt phát ban, quai bị, sốt xuất huyết:
Bọ mẩy, Kim ngân, Thạch cao, Huyền sâm, mỗi vị 20g , Sắc uống. - Ngộ độc Nhân ngôn hay Bã đậu:
Dùng rễ Bọ mẩy tươi giã nhỏ, chế nước và vắt lấy nước cốt, hoà đường cát vào uống càng nhiều càng tốt để giải độc. - Chữa lỵ trực trùng:
Dùng rễ Bọ mẩy, rễ Phèn đen, mỗi vị 15g sắc uống. - Đàn bà rong huyết:
Ngó sen sấy khô, giã nát rồi trộn với rễ Bọ mẩy nấu nước uống với rượu, mỗi lần 1 muỗng canh. - Cầm máu khi băng huyết:
Lá Bọ mẩy tươi giã ra, thêm nước gạn uống. - Viêm gan B truyền nhiễm:
Dùng lá và rễ Bọ mẩy tươi giã ra từ 15-30g nấu nước uống, cách 4 giờ một lần. Kinh nghiệm điều trị của tôi: tôi hái lá và rễ, phân loại để chữa cho người bệnh thì thấy có tác dụng hạ nhiệt rất tốt do ôn bệnh mùa hè. Các bệnh thực nhiệt, lỵ, các bệnh đơn sưng, cảm sốt thể phong nhiệt, quai bị dùng chung hoặc phối hợp với các vị thuốc khác có kết quả rất tốt.
Một số thông tin chính về bọ mẩy
Tên gọi, phân mục bọ mẩy
- Bộ: Bộ Hoa Môi (Lamiales)
- Họ: Họ Cỏ Roi Ngựa (Verbenaceae)
- Chi: Chi Bân Bấn (Clerodendrum)
- Tên tiếng việt: Bọ mẩy, Đại thanh, Nữ trinh bọ nẹt, Đắng cẩy, Lẹo đực, Mạy kì cáy (Tày), Co khỉ cáy (Thái)
- Tên khác: Đắng cay, Bọ nẹt, Đắng cảy, Đắng đốm, mẩy kỳ cáy, thanh thảo tâm
- Tên khoa học: Clerodendron Cyrtophyllum Turcz. (Clerodendron amplius Hance, Clerodendron f.ormosanum Maxim., Cordia venosa Hemsl.)
Mô tả, đặc điểm và phân bố bọ mẩy
- Cây nhỏ, cành tròn, lúc non có lông sau nhẵn. Lá hình mác đầu nhọn, phía cuống cũng nhọn hay hơi tròn, hai mặt đều nhẵn, màu xanh lục sẫm, dài 5-13cm, rộng 3-7cm, gân nổi rõ ở mặt dưới.
- Cụm hoa hình ngù chùy, nhẵn, mang những nhánh hoa thưa, màu trắng, đôi khi màu hồng. Đài và tràng hoa có lông. Nhị thời dài gấp 2 lần ống hoa. Nhụy có vòi dài bằng hay gần bằng nhị, núm xẻ hai. Qủa nhỏ bọc trong đài (hình)
- Mọc hoang khắp nơi trong nước ta, còn mọc tại Lào, Campuchia, Trung quốc, hay ưa đồi đất đỏ
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản bọ mẩy
Bộ phận dùng bọ mẩy
Lá (Folium Clerodendri – có nơi gọi là Đại thanh diệp), rễ tươi hoặc khô (Radix Clerodendri); Vỏ rễ được dùng dưới tên Địa cốt bì nam.
Thu hái và chế biến bọ mẩy
Thường hái toàn cây, bỏ rễ đem về phơi hay sấy khô mà dùng. Không phải chế biến gì, hoặc chỉ sao vàng cho thơm.
Bảo quản bọ mẩy
Thành phần hóa học bọ mẩy
Chưa thấy tài liệu nghiên cứu. Sơ bộ chúng tôi thấy có ancaloit
Tác dụng dược lý bọ mẩy
Tính vị, quy kinh, công dụng và liều dùng bọ mẩy
Tính vị và quy kinh
Công dụng và liều dùng bọ mẩy
- Chỉ mới thấy dùng trong phạm vị nhân dân. Thường dùng cho phụ nữ sau khi sinh nở, sao vàng sắc uống cho ăn ngon cơm, chóng lại sức. Ngày dùng từ 10-15g
- Một vài vùng thường hái lá non về nấu canh ăn
- Nhân dân tỉnh Hồ nam Trung quốc dùng bọ mẩy chữa sốt phát ban, viêm amy đan, cổ họng, lỵ trực trùng.
Kiêng kỵ, lưu ý khi dùng bọ mẩy và một số thông tin khác
Phân biệt:
Tránh nhầm lẫn lá cây Bọ mẩy với vị thuốc Đại thanh diệp (nhập từ Trung Quốc) là lá của cây Isatis tinctoria L.
Chú thích:
Cho đến nay cây này chưa được chính thức đưa vào khai thác ở nước ta. Nhưng một số tỉnh đã thu mua rễ cây này và bán với tên đại cốt bì. Đây là một sự nhầm lẫn cần tránh (xem vị địa cốt bì)
Mua vị thuốc bọ mẩy ở đâu uy tín, chất lượng?
Giá bán và địa chỉ bán dược liệu bọ mẩy.
Bọ mẩy là vị thuốc nam quý, được sử dụng rộng rãi trong YHCT. Hiện tại hầu hết các cửa hàng thuốc đông dược, phòng khám đông y, phòng chẩn trị YHCT… đều có bán vị thuốc này. Tuy nhiên người mua nên chọn những địa chỉ có uy tín, đảm bảo chất lượng, có giấy phép hoạt động để mua được vị thuốc đạt chất lượng.
Tổng kết về bọ mẩy
Bài viết trên đã cung cấp một số thông tin và hình ảnh về cây thuốc Bọ mẩy: cây bọ mẩy là gì, tác dụng cây bọ mẩy, bài thuốc có bọ mẩy, nơi bán vị thuốc bọ mẩy uy tín…
*** Bài viết về Bọ mẩy nói riêng và chuyên mục Những cây thuốc và vị thuốc nói chung chỉ đưa ra một số thông tin chính, chúng tôi không đưa ra lời khuyên hay chỉ định điều trị,… thay cho bác sĩ chuyên khoa hoặc chuyên viên y tế.