[CPP] Bài viết tổng hợp các thông tin về cây Mã tiên thảo: Mã tiên thảo là gì? Công dụng của Mã tiên thảo? Một số loại thuốc có chứa Mã tiên thảo và các đơn thuốc/bài thuốc hay từ cây Mã tiên thảo? Và một số thông tin chính về cây Mã tiên thảo: tên gọi, mô tả, đặc điểm, phân bố, thu hái, chế biến, bảo quản, thành phần hóa học, tác dụng dược lý, công dụng và liều dùng, hình ảnh cây Mã tiên thảo, cây Mã tiên thảo chữa bệnh gì?…
Mã tiên thảo là gì?
Cỏ roi ngựa hay còn gọi mã tiên thuốc, mã tiên thảo (danh pháp khoa học: Verbena officinalis) là một loài thực vật có hoa trong họ Cỏ roi ngựa. Loài này được L. miêu tả khoa học đầu tiên năm 1753.
Công dụng, chủ trị của mã tiên thảo
Công dụng: đắp lên mụn nhọt như sưng vú, hậu bối
- Sốt rét, giun chỉ, bệnh sán máng
- Cảm lạnh và sốt, viêm họng, ho gà
- Viêm dạ dày ruột cấp, lỵ amíp
- Viêm gan, vàng da, cổ trướng
- Viêm thận, phù thũng, viêm nhiễm đường tiết niệu, loét bìu
- Bế kinh, kinh nguyệt khó khăn, làm cho mau đẻ. Dùng 15-30g dạng thuốc sắc. Dùng ngoài trị đòn ngã tổn thương và viêm mủ da; lấy cây tươi giã đắp và nấu nước rửa, tắm.
Một số bài thuốc hay từ mã tiên thảo và một số loại thuốc có chứa mã tiên thảo
Tác dụng chữa bệnh của vị thuốc mã tiên thảo (cỏ roi ngựa)
- Chữa cảm cúm phát sốt:
Mã tiên thảo50g, Khương hoạt 25g, Thanh cao 25g; cho vào nồi đổ ngập nước, sắc lấy 2 bát con, chia thành 2 lần uống trong ngày (cũng có thể đem các vị thuốc tán nhỏ, hãm nước sôi như pha trà uống trong ngày); nếu kèm theo đau họng, thêm Cát cánh 15g cùng sắc uống. Đã thử nghiệm đối với 51 trường hợp: khỏi hoàn toàn 46, bệnh giảm 3, không có tác dụng 2 (Giang Tô nghiệm phương thảo dược tuyển biên). - Chữa họng sưng đau:
Cành và lá Cỏ roi ngựa tươi một nắm to, giã nát, vắt lấy nước cốt, hòa thêm một lượng sữa người vào, ngậm và nuốt dần từng ít một (Giang Tây Trung thảo dược học). - Chữa bệnh bạch hầu:
Dùng Cỏ roi ngựa khô 30-50g, sắc lấy khoảng 300ml nước thuố Người lớn mỗi lần uống 150ml, ngày uống 2 lần, liên tục 3-5 ngày, trẻ em 8-14 tuổi mỗi lần uống 100ml, ngày uống 2 lần, liên tục 3-5 ngày; trẻ nhỏ dưới 8 tuổi mỗi lần uống 50ml, ngày uống 2 lần, liên tục 3-5 ngày. Y dược vệ sinh khoa nghiên tư liệu 1/1972 thông báo: đã thử nghiệm điều trị 50 trường hợp, toàn bộ khỏi bệnh; thuốc viên và thuốc tiêm tác dụng kém thuốc sắc; cỏ tươi có tác dụng tốt hơn cỏ khô (Thảo mộc liệu pháp). - Tác dụng tốt với các trường hợp sốt rét:
Dùng Cỏ roi ngựa khô 30-60g, sắc nước uống. Trước và sau lúc lên cơn sốt 1-2 giờ uống 1 lần. Đã tiến hành điều trị cho 236 ca, 216 ca có kết qủa tốt. Thuốc có tác dụng ức chế đối với nguyên trùng sốt rét (malarial parasite), khiến trùng bị biến hình và chết (Thảo mộc liệu pháp). - Ăn phải cá độc sinh cổ trướng:
Cỏ roi ngựa một nắm to, sắc nước uống nhiều lần trong ngày (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu). - Phòng viêm gan truyền nhiễm:
Dùng Cỏ roi ngựa 25g, cam thảo 5g, sắc với 150ml nước, đun nhỏ lửa đến khi cạn còn 40ml – đó là liều lượng 1 lần uống đối với người lớn, mỗi ngày uống 3 lần vào trước bữa cơm, liên tục trong 4 ngày. Trung y tạp chí 4/1960 thông báo: trong thời kỳ có dịch viêm gan truyền nhiễm, 74 người trong diện có nguy cơ bị nhiễm bệnh đã được sử dụng phương thuốc trên, theo dõi trong 4 tháng không thấy bị nhiễm bệnh. Trong khi đó, nhóm đối chứng 35 người, có 3 người bị bệnh, như vậy sơ bộ có thể thấy mã tiên thảo có tác dụng dự phòng nhất định đối với bệnh viêm gan nhiễm trùng (Thảo mộc liệu pháp). - Hoàng đản (vàng da):
Dùng rễ Cỏ roi ngựa tươi hoặc toàn cây tươi 50g, sắc lấy nước, bỏ bã, pha thêm đường, chia thành 3 phần uống trong ngày; nếu vùng gan trướng đau thêm sơn tra 15g vào cùng sắc uống (Giang Tây Thảo dược thủ sách). - Đái ra máu và dưỡng chấp, kèm theo bí đái:
Dùng Cỏ roi ngựa 60g, sắc nước, chia thành 2 phần uống trong ngày. Phúc Kiến y dược tạp chí 3/1982 thông báo: có trường hợp đái dưỡng chấp 10 năm, sau đó lại thường bị bí đái; uống thuốc trên 2 ngày thì tiểu tiện thông, sau 3 ngày không còn đái ra máu, sau bốn ngày nước tiểu hết dưỡng chấp, tiếp tục theo dõi không thấy tái phát (Thảo mộc liệu pháp). - Trĩ nội:
Dùng Cỏ roi ngựa, rau dền gai, mỗi thứ 20g, sắc nước uống thay trà trong ngày, liên tục trong nhiều ngày. Tạp chí Quảng Tây trung dược học số 2/1977 thông báo: 1 nữ bệnh nhân 26 tuổi, bị trĩ nội xuất huyết đã 11 năm, sử dụng phương thuốc này trong nửa tháng đã khỏi bệnh, 2 năm sau không thấy tái phát (Thảo mộc liệu pháp). - Viêm khoang miệng:
Dùng Cỏ roi ngựa tươi 30g, sắc nước, uống thay trà trong ngày. Sách Thảo mộc liệu pháp cho biết trường hợp 1 bé gái 4 tuổi, khoang miệng bị viêm đã 4 tháng, nhiều điểm bị mưng mủ, chân răng hay chảy máu, miệng hôi, lưỡi đỏ; đã điều trị bằng thuốc kháng sinh kết hợp với vitamin B2 và vitamin C nhưng không có kết quả. Dùng phương thuốc này trong 5 ngày bệnh đã khỏi, theo dõi một năm sau không thấy tái phát. - Điều trị bệnh cổ chướng:
Lấy cỏ roi ngựa giã nát, nấu với nước uống khi còn nóng. - Hỗ trợ trị họng sưng đau:
Dùng một nắm to cành và lá Cỏ roi ngựa tươi, giã nát, vắt lấy nước cốt, hòa vào một lượng sữa người vào, ngậm từng ít một và nuốt từ từ xuống cỏ họng. - Điều trị bệnh bạch hầu:
Dùng 30-50g Cỏ roi ngựa khô, sắc lấy khoảng 300ml nước thuốc. Người lớn uống mỗi lần 150ml, ngày uống 2 lần, uống liên tục 3-5 ngày.- Trẻ em từ 8-14 tuổi uống mỗi lần 100ml, ngày uống 2 lần, uống liên tục trong 3-5 ngày.
- Trẻ nhỏ dưới 8 tuổi uống mỗi lần 50ml, ngày uống 2 lần, uống liên tục trong 3-5 ngày.
- Bí đái, đái ra máu và dưỡng chất:
Dùng 60g Cỏ roi ngựa sắc nước, chia thành 2 lần uống trong ngày. - Điều trị kinh nguyệt không đều:
Dùng 40g Cỏ roi ngựa, 20g ích mẫu, 10g cỏ tháp bút, 25g ngải cứu. Tất cả đem sắc với nước uống ngày 2 lần. Uống trước khi hành kinh 10 ngày. - Điều trị đau bụng kinh:
30g Cỏ roi ngựa, 15g sinh địa hoàng, 15g huyền sâm, 15g bạch thược, 15g xích thược, 15g nữ trinh tử, 15g địa cốt bì, 12g cỏ nhọ nồi, 15g xuyên luyện tử, 12g mẫu đơn bì, 5g uất kim. Sắc uống mỗi ngày một thang, uống liên tục trong 6 ngày trước khi hành kinh, một liệu trình uống là 2 tháng.
Trường hợp chỉ bị đau nhẹ thì dùng 30g Cỏ roi ngựa với 30g ích mẫu thảo. Sắc uống 3 thang trước khi hành kinh sẽ thấy hiệu quả rõ rệt.
Một số thông tin chính về mã tiên thảo
Tên gọi, phân mục mã tiên thảo
- Bộ: Bộ Eudicots
- Họ: Họ Cỏ Roi Ngựa (Verbenaceae)
- Chi: Chi Verbena
- Loài: Loài V. Officinalis
- Tên khác: Mã Tiên Thảo
- Tên khoa học: Verbena Officinalis L
Mô tả, đặc điểm và phân bố mã tiên thảo
Cây loại cỡ nhỡ, sống dai, cao từ 10 cm đến 1m, thân có 4 cạnh, lá mọc đối, xẻ thùy lông chim. Hoa mọc thành bông ở ngọn, hoa nhỏ màu xanh, lưỡng tính, không đều.
Loài phổ biến ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới.
Ở nước ta, cây mọc ven đường ở gần rừng hay làng bản vùng núi từ Lạng Sơn, Bắc Thái vào tới Lâm Ðồng
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản mã tiên thảo
Bộ phận dùng mã tiên thảo
Toàn cây – Herba Verbenae
Thu hái và chế biến mã tiên thảo
Hái vào mùa thu khi cây đã ra hoa và một số hoa đã bắt đầu kết quả. Dùng tươi hay phơi hoặc sấy khô
Bảo quản mã tiên thảo
Thành phần hóa học mã tiên thảo
- Toàn cây chứa một glucozit gọi là verbenalin hay verbenalozit kết tinh không màu, không mùi, vị đắng, thủy phân sẽ cho glucoza và verbenalola,Verbenalin + H2O – verbenalola + glucoza.
- Ngoài ra còn có các mcn invectin và men emunxin. Do đó khi phơi sấy, tỷ lệ glucozid có thể giảm tới hơn 25%.
Tác dụng dược lý mã tiên thảo
Mã tiền thảo ít độc. Theo Holste, mã tiền thảo có thể làm máu chóng đông.
Có tác dụng tiêu viêm, giảm đau, sát khuẩn (nước sắc có tác dụng ức chế tụ cầu khuẩn vàng, trực khuẩn lỵ), cầm máu, chất verbenalin trong cỏ roi ngựa có tác dụng lợi sữa (tăng tiết sữa) ở động vật đang cho con bú.
Gần đây các nhà khoa học còn phát hiện thêm tác dụng ức chế đối với vi trùng gây sốt rét.
Tính vị, quy kinh, công dụng và liều dùng mã tiên thảo
Tính vị và quy kinh
Mã tiên thảo vị đắng, tính hơi hàn
Vị thuốc mã tiên thảo khi dùng quy vào kinh can và tỳ.
Công dụng và liều dùng mã tiên thảo
- Tính chất theo đông y: Vị đắng, hơi hàn, vào 2 kinh can và tỳ. Tác dụng phá huyết, sát trùng, thông kinh. Dùng chữa bệnh lở ngứa hạ bộ, tiêu chướng. Trước đây nhân dân Châu Âu rất hay dùng vị thuốc này, coi như có khả năng chữa bách bệnh. Hiện nay chỉ còn dùng làm thuốc xoa bóp.
- Nhân dân ta hay dùng cỏ roi ngựa tươi giã lấy nước uống, bã đắp lên mụn nhọt như sưng vú, hậu bối.
- Còn dùng uống và rửa chữa bệnh ngứa ở hạ bộ. Ngày dùng 6-12g khô tương ứng với 25-50g tươi
Kiêng kỵ, lưu ý khi dùng mã tiên thảo và một số thông tin khác
Mua vị thuốc mã tiên thảo ở đâu uy tín, chất lượng?
Giá bán và địa chỉ bán dược liệu mã tiên thảo.
Cây mã tiên thảo là vị thuốc nam quý, được sử dụng rộng rãi trong YHCT. Hiện tại hầu hết các cửa hàng thuốc đông dược, phòng khám đông y, p
hòng chẩn trị YHCT… đều có bán vị thuốc này. Tuy nhiên người mua nên chọn những địa chỉ có uy tín, đảm bảo chất lượng, có giấy phép hoạt động để mua được vị thuốc đạt chất lượng.
Tổng kết về mã tiên thảo
Bên trên là một số thông tin và hình ảnh về cây mã tiên thảo (hay còn gọi là cỏ roi ngựa): cỏ roi ngựa là gì? tác dụng mã tiên thảo, bài thuốc có mã tiên thảo – cỏ roi ngựa, địa chỉ mua cây thuốc vị thuốc mã tiên thảo…
*** Bài viết về Mã tiên thảo nói riêng và chuyên mục Những cây thuốc và vị thuốc nói chung chỉ đưa ra một số thông tin chính, chúng tôi không đưa ra lời khuyên hay chỉ định điều trị,… thay cho bác sĩ chuyên khoa hoặc chuyên viên y tế.