[CPP] Bài viết tổng hợp các thông tin về cây Rau ngót: Rau ngót là gì? Công dụng của Rau ngót? Một số loại thuốc có chứa Rau ngót và các đơn thuốc/bài thuốc hay từ cây Rau ngót? Và một số thông tin chính về cây Rau ngót: tên gọi, mô tả, phân bố, thu hái và chế biến, thành phần hóa học, tác dụng dược lý, công dụng và liều dùng, hình ảnh cây Rau ngót, cây Rau ngót chữa bệnh gì?…
Rau ngót là gì?
- Còn gọi là bồ ngót, bù ngót, hắc diện thần (Trung Quốc)
- Tên khoa học Sauropus androgynus (L) Merr
- Thuộc họ Thầu dầu Euphorbiaceae
- Tên rau ngót trước đây được xác định là Phyllanthus elegans Wall, hiện nay tên này được dùng cho cây rau sắng Phyllanthus elegans L. thuộc cùng họ. Nhưng gần đây nhất, trong quyển Arbers foresties du Viet Nam, tome V, 198 tr. 147, hình 73, rau sắng lại được xác định là Meliantha suavis Pierre thuộc họ Opiliaceae.
Công dụng của rau ngót
Công dụng: Lá rau ngót ngoài công dụng nấu canh, còn là một vị thuốc nhân dân dùng chữa sót nhau và chữa tưa lưỡi.
Một số bài thuốc hay từ rau ngót và một số loại thuốc có chứa rau ngót
Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Rau ngót
- Chữa sót nhau:
Hái độ 40g lá rau ngót rửa sạch giã nát.
Thêm ít nước đã đun sôi để nguội vào, văt lấy chừng 100ml nước. Chia làm hai lần uống, mỗi lần cách nhau 10 phút. Sau chừng 15-20 phút nhau sẽ ra.
Có người dùng đơn thuốc này chữa chậm kinh có kết quả.
Có người chỉ giã nhỏ đắp vào gan bàn chân.
Chú thích:
Để chữa sót nhau, có người chỉ dùng 15 hạt thầu dầu giã nát đắp vào gan bàn chân, trong vòng 15 phut nhau sẽ ra, cần rửa chân ngay. - Đổ mồ hôi trộm, táo bón ở trẻ em:
Lấy 30g rau ngót, 30g bầu đất, 1 quả bầu dục lợn rồi nấu canh cho trẻ ăn. Đây không chỉ là món canh ngon, bổ dưỡng lại có tác dụng chữa bệnh, mà nó còn là vị thuốc kích thích ăn uống với những trẻ chán ăn. Đặc biệt, canh rau ngót nấu với thịt lợn nạc hoặc giò sống… không chỉ tốt cho trẻ em mà còn rất tốt cho cả người lớn bởi nó là một vị thuốc bổ, giúp tăng cường sức khoẻ với người mới ốm dậy, người già yếu hoặc phụ nữ sau khi sinh. - Chữa tưa lưỡi:
Lấy 10g lá tươi, rửa sạch, giã nhỏ vắt lấy nước, thấm vào gạc mềm, sạch, đánh trên lưỡi (tưa trắng), lợi, vòm miệng trẻ em. Đánh nhẹ cho tới khi hết tưa trắng. - Đái dầm ở trẻ em:
40g rau ngót tươi rửa sạch, giã nát, sau đó cho một ít nước đun sôi để nguội vào rau ngót đã giã, rồi khuấy đều, để lắng và gạn lấy nước uống. Phần nước gạn được chia làm hai lần để uống, mỗi lần uống cách nhau khoảng 10 phút. - Trẻ bị sốt nóng thân nhiệt tăng:
Dân gian vẫn thường dùng lá rau ngót rửa sạch, giã nát, lọc lấy nước cho trẻ uống, bã đắp vào thóp sẽ có công hiệu. - Đau mắt đỏ, nhức nhối khó chịu:
Lá rau ngót 50g, rễ cỏ xước 30g, lá dâu 30g, lá tre 30g, rau má 30g, lá chanh 10g. Tất cả đều dùng tươi, sắc đặc, chắt lấy nước uống nhiều lần trong ngày. - Chữa sót rau thai:
Lá rau ngót 40g rửa sạch giã nát, thêm một ít nước đã đun sôi để nguội vào. Vắt lấy chừng 100ml nước, chia hai lần uống mỗi lần cách nhau 10 phút. Sau chừng 15 đến 20 phút rau sẽ ra. - Trị nám da:
Rau ngót (sau khi đã rửa sạch) cho vào máy xay sinh tố để xay lấy nước uống mỗi ngày. rau ngót (sau khi đã rửa sạch) cho vào máy xay sinh tố để xay lấy nước uống mỗi ngày. Một cách khác đó là giã nát rau ngót với một chút đường, sau đó đắp chúng lên vùng da bị nám trong khoảng 20-30 phút và rửa lại với nước lạnh. Cách làm này nếu được áp dụng thường xuyên sẽ đem đến sự bất ngờ cho bạn.
Món ăn ngon từ rau ngót
Rau ngót có tác dụng làm cân bằng thân nhiệt nên rất được ưa chuộng trong mùa hè. Tuỳ vào mục đích mà chọn các thực phẩm đi kèm để có món ăn ngon, mát, bổ.
Canh bổ:
Canh rau bồ ngót ngoài việc làm khoái khẩu còn có tác dụng làm cân bằng thân nhiệt rất tốt. Bạn có thể tham khảo hai loại canh rau bồ ngót dưới đây:
- Bồi bổ cơ thể: Nấu canh rau bồ ngót với giò heo hoặc thịt nạc băm nhuyễn- một tuần dùng hai đến ba lần. Kinh nghiệm cho thấy ăn loại canh này vào buổi cơm chiều là tốt hơn cả.
- Trị chứng nước tiểu vàng đục và đau vùng thắt lưng: Nấu canh rau bồ ngót với nấm rơm. Mỗi ngày ăn một lần vào buổi cơm chiều. Ăn liên tiếp trong 3 – 4 ngày sẽ có hiệu quả tốt.
Một số thông tin chính về rau ngót
Tên gọi rau ngót
- Tên tiếng Việt: Bồ ngót, Bù ngót, Hắc diện thần (Trung quốc)
- Tên khoa học: Sauropus androgynus (L) Merr.
- Họ: thầu dầu Euphorbiaceae
Mô tả, đặc điểm rau ngót
- Cây nhỏ, nhẵn, có thể cao tới 1,5-2m. Có nhiều cành mọc thẳng. Vì người ta hái lá luôn cho nên thường chỉ thấp 0,9-1m.
- Vỏ thân cây màu xanh lục, sau màu nâu nhạt.
- Lá mọc so le, dài 4-6cm, rộng 15-30mm cuống rất ngắn 1-2mm có 2 lá kèm nhỏ, phiến lá nguyên hình trứng dài hoặc bầu dục, mép nguyên. Hoa đực mọc ở kẽ lá thành xim đơn ở phía dưới, hoa cái ở trên.
- Quả nang hình cầu, hạt có vân nhỏ.
Phân bố, thu hái và chế biến rau ngót
Mọc hoang và được trồng khắp nơi ở Việt Nam để lấy lá nấu canh. Khi làm thuốc thường chọn những cây rau ngót đã sống 2 năm trở lên. Hái lá tươi về dùng ngay.
Thành phần hóa học rau ngót
- Hoạt chất làm thuốc chưa rõ. Chỉ mới biết trong rau ngót có 5,3% protit, 3,4% gluxit, 2,4% trong trong đó chủ yếu là canxi (169mg%), photpho (64,5mg%), vitamin C (185mg%).
- Rau ngót có nhiều axit amin cần thiết: trong 100g rau ngót có 0,16g lysin, 0,13g metionin, 0,05g tryptophan, 0,25g leuxin và 0,17 izoleuxin. Trong cây rau sắng rất gần với rau ngót có hàm lượng protit cao hơn (6,5%), trong đó thành phần axit amin cần thiết trong 100g rau có 0,23g lysin, 0,19g metionin, 0,08g tryptophan, 0,45g treonin, 0,25g phenylalanin và 0,23 izoleuxin, 0,22 valin, 0,26 leuxin.
Tác dụng dược lý rau ngót
Chưa thấy tài liệu nghiên cứu
Công dụng và liều dùng rau ngót
Lá rau ngót ngoài công dụng nấu canh, còn là một vị thuốc nhân dân dùng chữa sót nhau và chữa tưa lưỡi. Cách dùng như sau:
- Chữa sót nhau: hái độ 40g lá rau ngót. Rửa sạch giã nát, Thêm một ít nước đã đun sôi để nguội vào. Vắt lấy chừng 100ml nước. Chia làm 2 lần uống, mỗi lần cách nhau 10 phút. Sau chừng 15-20 phút nhau sẽ ra.Có người dùng đơn thuốc này chữa chậm kinh có kết quả. Có người chỉ giã nhỏ đắp vào gan bàn chân (Y học thực hành, tháng 2/1960 và 10/1961)
- Chữa tưa lưỡi: giã lá rau ngót tươi độ 5-10g. Vắt lấy nước. Thấm vào bông đánh lên lưỡi, lợi và nòm miệng trẻ em, chỉ 2 ngày sau là bú được.
- Chữa hóc: giã cây tương, vắt lấy nước ngậm. Chú ý nghiên cứu thêm
Chú thích: Để chữa sót nhau, có người chỉ dùng 15 hạt thầu dầu (xem vị này) giã nát đắp ở gan bàn chân, trong vòng 15 phút nhau sẽ ra. Sau khi nhau ra, cần rửa chân ngay (Y học thực hành, tháng 10/1961)
Kiêng kỵ khi dùng rau ngót
Những trường hợp không ăn được rau ngót
Không tốt cho phụ nữ mang thai
Rau ngót lại là một món ăn được cảnh báo với phụ nữ mang thai vì nó chỉ phát huy công dụng với phụ nữ sau sinh, hoặc sau sảy thai, đẻ non, nạo phá thai .
Thế nhưng, theo kinh nghiệm dân gian và một số tài liệu đông y thì rau ngót có chứa chất có thể làm tăng co bóp tử cung nên khuyên thai phụ cân nhắc hay dùng vừa phải trong những tháng đầu thai kỳ.
Dược thư Việt Nam 2002 ghi rõ khuyến cáo: “Không dùng papaverin cho người có thai”.
Trong rau ngót có chứa Papaverin là một chất được tìm thấy trong cây thuốc phiện, có tác dụng giãn cơ trơn của mạch máu để giảm đau, hạ huyết áp.
Nếu sử dụng một lượng rau ngót tươi hơn 30mg thì có thể gây co thắt tử cung và dễ dẫn đến sảy thai.
Gây cản trở quá trình hấp thụ canxi, phốt pho
Ngoài việc hỗ trợ cho quá trình trao đổi chất trong cơ thể, glucocorticoid là kết quả của quá trình trao đổi chất của lá rau ngót có thể gây cản trở cho quá trình hấp thụ canxi và phốt pho.
Nó cản trở cả canxi và phốt pho có trong chính lá rau ngót cũng như trong thực phẩm khác được ăn kèm với rau ngót.
Gây mất ngủ, kém ăn
Tại Đài Loan, đã có báo cáo rằng trong những người uống nước ép rau ngót (150g) từ 2 tuần đến 7 tháng đã xảy ra tác dụng phụ như có triệu chứng khó ngủ, ăn uống kém đi và khó thở.
Theo nghiên cứu, quá trình đun sôi cũng có thể làm giảm những tác động của lá rau ngót. Người khó ngủ nên tránh ăn rau ngót bởi loại rau này có chứa chất gây mất ngủ.
Mua vị thuốc rau ngót ở đâu uy tín, chất lượng?
Rau ngót vừa là rau ăn hàng ngày, cũng là vị thuốc nam, nên việc tìm mua loại cây này không khó. Bạn có thể tìm mua ở chợ truyền thống hoặc hầu hết các siêu thị.