[CPP] Bài viết tổng hợp các thông tin về cây Sài đất: Sài đất là gì? Công dụng của Sài đất? Một số loại thuốc có chứa Sài đất và các đơn thuốc/bài thuốc hay từ cây Sài đất? Và một số thông tin chính về cây Sài đất: tên gọi, mô tả, phân bố, thu hái và chế biến, thành phần hóa học, tác dụng dược lý, công dụng và liều dùng, hình ảnh cây Sài đất, cây Sài đất chữa bệnh gì?…
Sài đất là gì?
Sài đất (danh pháp hai phần: Wedelia chinensis) là một loài thực vật có hoa thuộc chi Wedelia. Sài đất là cây thân thảo, mọc bò, mọc dại nơi ẩm mát. Lá có lông, hoa vàng. Sài đất chứa các hoạt chất wedelolactone và demethylwedelolactone. Sài đất được dùng để chữa ho, viêm họng, mụn nhọt, rôm sảy.
- Tên tiếng Việt: Sài đất
- Tên khoa học: Wedelia calendulacea (L.) Less (Verbesina calendulacea L.)
- Họ: Cúc Asteraceae
Công dụng, chủ trị của sài đất
Sài đất trị bệnh gì?
Công dụng: chữa viêm tấy ngoài da, ở khớp xương, ở răng, vú, sưng bắp chuối, sưng khớp nhiễm trùng, lở loét, mụn nhọt, chốc đầu, đau mắt.
Chỉ định:
Thường dùng trong các trường hợp: 1. Dự phòng bệnh sởi; 2. Cảm cúm, sổ mũi; 3. Bạch hầu, viêm hầu, sưng amygdal;. 4. Viêm khí quản, viêm phổi nhẹ, ho gà, ho ra máu; 5. Huyết áp cao. Liều dùng 15-30g, dạng thuốc sắc.
Dùng ngoài chữa đinh nhọt, ghẻ lở, rôm sảy, bắp chuối, sưng vú, sưng tấy ngoài da. Lấy một lượng cây tươi cần thiết giã đắp, lấy nước rửa hay bôi.
Một số bài thuốc hay từ sài đất và một số loại thuốc có chứa sài đất
Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Sài đất
- Dự phòng sởi hoặc bạch hầu:
Dùng 15-30g cây khô, dạng thuốc sắc. Liên tục trong 3 ngày. - Bệnh ban độc, ban trái trẻ em, thường biểu hiện sốt nhức đầu, sốt về chiều, về đêm, sốt xuất huyết:
Sài đất 6g, Trùn hổ (chế) 3 con, Cỏ mực 4g, Nhãn lồng 4g, Bạc hà 4g, Thạch cao 2g. Đổ 600ml nước, sắc còn 200ml. Chia làm 3 lần uống trong ngày. Trẻ khi khát nước, kết hợp uống với chanh đường tuỳ thích (kinh nghiệm dân gian ở An Giang). - Chữa rôm sảy trẻ em:
Sài đất vò nát, pha nước tắm cho trẻ. - Chữa sốt cao:
Sài đất 20-50 g, giã nát, pha với nước uống, bã đắp vào lòng bàn chân. - Chữa sốt xuất huyết:
Sài đất tươi 30 g, kim ngân hoa 20 g, lá trắc bá (sao đen) 20 g, củ sắn dây 20 g (có thể dùng lá sắn dây), hoa hòe (sao cháy) 16 g, cam thảo đất 16 g. Sắc uống ngày một thang. Nếu sốt cao, khát nhiều, thêm củ tóc tiên (mạch môn) 20 g. - Chữa viêm tuyến vú:
Sài đất 50 g, bồ công anh 20 g, kim ngân hoa 20 g, thông thảo 20 g, cam thảo đất 16 g. Sắc uống ngày một thang. - Chữa viêm bàng quang:
Sài đất tươi 30 g, bồ công anh 20 g, mã đề 20 g, cam thảo đất 16 g. Sắc uống ngày một thang. - Chữa nhọt:
Sài đất 30 g, kim ngân hoa, lá 15 g, khúc khắc (thổ phục linh) 10 g, bồ công anh 20 g. Sắc uống ngày một thang. - Chữa mụn, lở, chàm:
Sài đất 30 g, kim ngân hoa, lá 15 g, khúc khắc 10 g, ké đầu ngựa 12 g, cam thảo đất 16 g. Sắc uống ngày một thang. Sài đất giã nát, đắp lên mụn lở cũng tốt. - Chữa ung thư môn vị:
Sài đất 30 g, bán chi liên 30 g, bạch hoa xà thiệt 30 g. Sắc uống ngày một thang
Một số thông tin chính về sài đất
Tên gọi sài đất
- Ngành: Ngành Ngọc Lan (Magnoliophyta)
- Lớp: Lớp Ngọc Lan (Magnoliopsida)
- Bộ: Bộ Cúc (Asterales)
- Họ: Họ Cúc (Asteraceae)
- Phân Họ: Phân Họ Cúc (Asteroideae)
- Chi: Sphagneticola
- Loài: S. Calendulacea
- Tên khác: Cúc nháp, Ngổ núi, Húng trám
- Tên khoa học: Wedelia chinensis (Osbeck) Merr.
Mô tả, đặc điểm sài đất
- Sài đất còn có tên húng trám vì khi vò cây có mùi trám và được một số nơi dùng nó ăn sống như ăn rau húng. Người ta còn gọi là ngổ núi vì cây giống cây rau ngổ lại mọc hoang trong núi. Tên cúc nháp hay cúc giáp vì hoa giống hoa cúc, lá và thân lại nham nháp.
- Sài đất là một loai cỏ sống dai, mọc lan bò, chỗ thân mọc lan tới đâu rễ mọc tới đấy, nơi đất tốt có thể cao hơn 0,50m. Thân màu xanh có lông trắng cứng nhỏ. Lá gần như không cuống, mọc đối, hình bầu dục thon dài, 2 đầu nhọn, dài 15-50mm, rộng 8-25mm, có lông nhỏ cứng ở cả hai mặt, mép có 1-3 răng cưa nông, hai bên gân chính có 2 gân phụ xuất phát gần như từ một điểm ở phía cuống lá, gân chính và phụ đều nổi ở mặt dưới lá. Cụm hoa hình đầu, cuống hoa thìa lìa màu vàng tươi (khác với hoa cây lỗ địa cúc thường dùng nhầm với cây Sài đất. Quả bế không có lông, đầu thu hẹp lại, tận cùng mang một vòng có răng.
Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản sài đất
- Cây mọc hoang ở nhiều tỉnh miền Bắc nước ta. Thường ưa nơi ẩm mát. Gần đây, do nhu cầu nhiều nơi đã trồng sài đất để dùng làm thuốc.
- Trồng sài đất rất đơn giản: Chọn nơi đất tốt, hơi ẩm cắt nhũng mẩu thân thành từng đoạn dài 20-30cm, hay chọn những đoạn thân có rễ sẵn, vùi 2 phần 3 xuồng đất. Trong vòng 15-20 hôm cây đã mọc tốt, sau một tháng đã có thể thu hoạch, cắt cây sài đất sát đất, tưới nước bón phân tốt thì sau nửa tháng lại thu hoạch được nữa. Thu hoạch gần như quanh năm, nhưng tốt nhất vào vụ hè các tháng 4, 5,8 lúc cây đang ra hoa.
- Thường người ta dùng sài đất tươi. Có thể dùng khô nhưng tác dụng có vẻ không bằng tươi. Chúng tôi đang thí nghiệm dùng sài đất ổn định bằng cách cho đồ hơi nước sôi trong 5 phút trước khi phơi hay sấy khô.
- Bộ phận dùng: Toàn cây
Thành phần hóa học sài đất
- Cây sài đất đã được T. R. Govindadiari, K. Nagarajan nghiên cứu từ nâm 1956 và đã lấy được từ lá rã một chất lacton gọi là wedelolacton C16H10C7 với ty lệ 0,05%. Các tác giả cũng đã đưa ra dược công thức khai triển (theo W.Karrer 1958). Trọng lượng phân tử 314,2. Độ chảy 242-244°C (triaxeiat).
- Theo cấu trúc wedelolacton vừa là một favonoit vừa là một cumarin.
- Theo sự nghiên cứu của Bộ môn được liệu trường Đại học dược Hà Nội, trong sài đất có tinh dầu, rất nhiều muối vô cơ. Hoạt chất cho đến nay vẫn chưa xác định được
Tác dụng dược lý sài đất
- Theo bản cáo của bệnh viện Bắc Giang làm 1961, tác dụng kháng sinh của sài đất trong ống nghiệm rất thấp: Không thấy tác dụng với Plexneri. vòng vô khuẩn đối với cầu trùng Staphylococcus 0,3cm, với hạch cầu trùng 0,2cm, với Liên cầu trùng Streptococcus 0,1 cm với Typhi 0,1cm. Trên lâm sàng, ngược lại sài đất biểu hiện 2 tác dụng rõ rệt: Giảm đau. Giảm sốt và kháng sinh rõ rệt, không thấy độc tính.
- Năm 1966, theo dõi 21 trường hợp viêm nhiễm trùng phần mềm (viêm tấy tỏa lan hay khu trú, viêm quầng, áp xe đầu đinh, phần lớn có sốt), bệnh xá Ngô Quyền – Hải Phòng chỉ dùng sài đất giã nát đắp lên chỗ viêm, không cho uống và cũng không cho một thứ thuốc nào khác đã đi tới kết luận là tác dụng chống viêm của sài đấi rất rõ rệt, những hiện tượng sưng nóng đỏ đau dần dần biến mất nhưng lá sài đất không có tác dụng đối với những trạng thái viêm đã chuyển sang giai đoạn mưng mù, áp xe hóa (Sức khỏe,8-1966).
Tính vị, quy kinh, công dụng và liều dùng sài đất
- Tính vị: Vị hơi đắng, hơi mặn, tính mát.
- Nhân dân Bắc Ninh, Bắc Giang và nhiều nơi khác vẫn dùng cày sài đất ăn sống như rau với thịt hay cá, Một số nơi khác dùng sài đất tắm trị rôm sảy hoặc uống phòng chạy sởi, chữa báng, sốt rét.
- Từ cuối năm 1961, bệnh viện Bắc Giang đã sử dụng điều trị có kết quả mọi trường hợp viêm tấy ngoài da, ở khớp xương, ở răng, vú, sưng bắp chuối, sưng khớp nhiễm trùng, lở loét, mụn nhọt, chốc đầu, đau mắt V.V…. Hiện nay việc sử dụng sài đất được phổ biến rộng rãi, có nơi dã dùng sài đất chữa viêm bàng quang cũng có kết quả tốt.
- Có thể dùng tươi hay khô. Nhung cho đến nay những người dùng thường cho tươi tốt hơn khô. Cây thu hái vào mùa hè tốt hơn thu hái vào nhũng mùa khác (Phân viện 9). Tuy nhiên còn cần theo dõi nhiều hơn nữa mới có thể đi tới kết luận chắc chắn.
- Dùng cây tươi: Ngày uống 100 g, giã cây tuơi với ít muối ăn, thêm 100ml nước đun sôi để nguội. Vắt lấy nước chia làm 1 hay 2 lần uống trong ngày. Bã có thể dùng đắp lên nơi sưng đau.
- Có thể giã nát, vắt lấy nước cô đặc thành cao dùng dán. Cao này bảo quản không bị mốc hỏng.
- Dùng cây khô: Ngày dùng 50g thêm nửa lít nước, sắc và cô cho đến khi còn 200ml, chia 1 hay 2 lần uống trong ngày. Thời gian điều trị chừng 1-2 ngày, nhiều nhất tới 5-7 ngày.
Kiêng kỵ và một số lưu ý khi dùng sài đất
Mua vị thuốc sài đất ở đâu uy tín, chất lượng?
Giá bán và địa chỉ bán dược liệu sài đất.
Sài đất là vị thuốc nam quý, được sử dụng rộng rãi trong YHCT. Hiện tại hầu hết các cửa hàng thuốc đông dược, phòng khám đông y, phòng chẩn trị YHCT… đều có bán vị thuốc này. Tuy nhiên người mua nên chọn những địa chỉ có uy tín, đảm bảo chất lượng, có giấy phép hoạt động để mua được vị thuốc đạt chất lượng.
Tổng kết về sài đất
Bên trên là một số thông tin và hình ảnh về cây thuốc, vị thuốc sài đất: Sài đất là gì? Tác dụng, công dụng của sài đất? Đặc điểm, phân bố của sài đất? Một số bài thuốc hay từ sài đất, đơn thuốc có thảo dược sài đất. Và một số thông tin liên quan khác đến dược vị sài đất.Chúc bạn có thêm thật nhiều thông tin bổ ích về loại dược liệu quý này.